Veliko bogatstvo rimske arhitekture ističe Pulu (drevni Polensium; Pola na italijanskom) na turističkoj mapi Hrvatske i Evrope. Zaštitni znak je izuzetno dobro očuvan rimski amfiteatar, koji se nalazi u srcu grada, koji dominira uličnim pejzažom i služi kao mesto za letnje koncerte i festivale.
Osim istorijskih atrakcija, Pula je užurban trgovački grad na moru koji je uspeo zadržati prijateljsku privlačnost nekadašnjeg malog grada. Iako su ulice isprekidane stambenim blokovima i trgovima na kojima se odigravaju razne manifestacije, sama obala je prošarana mirisnim borovim šumarcima, primorskim kafićima i gomilom dobrih restorana.
Pula je takođe dobra baza za istraživanje zaštićenog parka prirode Rt Kamenjak na jugu i Nacionalnog parka Brioni na severu.
Pula je najveći grad u Istri. To je takođe potpuno drugačije mesto od bilo kog drugog u Istri. Sa dugom tradicijom brodogradnje i mornarice, uvek je imao više urbanog ugođaja nego klasičnog turističkog, u stilu dolce vita koji imaju drugi gradovi u Istri.
To je mešavina stilova sa rimskom, venecijanskom, austrougarskom i socijalističkom arhitekturom. Ovaj grad ima toliko toga da vam ponudi, toliko mesta za otkrivanje i toliko stvari za uraditi.
Pula se nalazi na južnom vrhu istarskog poluostrva i ima neke od najboljih plaža u cijeloj Istri. Grad se takođe može pohvaliti bogatstvom istorijskih znamenitosti, ljupkim primera rimske arhitekture, dok je gradska pijaca, izgrađena krajem 19. veka, lep primer arhitekture bečke secesije.
Najpoznatije mesto u gradu je pulski Koloseum, rimski amfiteatar iz 1. veka nove ere. Dobro je očuvan, a danas služi i kao mesto održavanja letnjih festivala i koncerata.
Pula je kroz istoriju bila vezana za mletačke ekonomske i političke ciljeve, koji su definisali njen razvoj nekoliko vekova unazad. Tokom 14., 15. i 16. veka Pulu su napali i osvojili Đenovljani, hrvatsko-ugarska i habsburška vojska, uzrokujući devastaciju brojnih srednjovjekovnih naselja i sela.
Kao posljedica propadanja monumentalnih građevina, uništene ekonomije i desetkovanog stanovništva Pula je bila na lošem glasu. Ipak, zbog svog geografskog položaja i važnosti luke za trgovačke puteve, Pula jednostavno nije mogla nestati. Grad je spašen organizovanim hrvatskim i južnoslovenskim naseljavanjem.
Nakon revolucionarne 1848. godine, Austro-Ugarska je shvatila važnost pulske luke i započela intenzivan razvoj velike pomorske luke i brodogradilišta. To je rezultiralo postupnim naseljavanjem Pule i u roku od 50 godina stanovništvo se povećalo sa 1.126 ljudi na oko 40.000.
Pula je i dalje bila selo odsečeno od ostatka sveta, ali su kasnije ogromna sredstva uložena u kanalizacioni sistem i infrastrukturu. Na kraju su investicije ruralnu Pulu pretvorile u prosperitetni grad. Novom železnicom Pula je postupno preuzimala ulogu Trsta i Rijeke kao glavne luke za Dalmaciju. To je Puli omogućilo da istovremeno razvija dve funkcije – vojnu i trgovačku. Pod protektoratom Beča službeni jezik u Puli bio je nemački, ali je italijanski ostao svakodnevni jezik u upotrebi među brojnim društvenim klasama, dok je upotreba hrvatskog vrlo brzo potpuno nestala. Takva je situacija bila tokom Drugog svetskog rata pod fašističkom vlašću, kada je Pula, kao antifašistički grad, organizirala svoju bitku za budućnost pod bombaškim napadima i razaranjima, kao i represijama nad istorijski poraženom stranom. Nakon rata i nemačke okupacije Pula je došla pod anglo-američku upravu. Godine 1947. Pula se konačno okrenula svom prirodnom zaleđu – Hrvatskoj (prema Rezoluciji iz 1943. koja je Istru definisala kao deo Hrvatske), a time i Jugoslaviji. Ovo je izazvalo još jedan egzodus zlonamernih domicilnih italijanskih građana. On je označio početak novog perioda u istoriji Pule koji je trajao do sticanja nezavisnosti Hrvatske.
Najpoznatiji i najvažniji spomenik kulture, početna i krajnja tačka svakog obilaska je Amfiteatar, popularno nazvan pulska Arena, koja je nekada bila mesto borbi gladijatora. Izgrađen je u 1. veku nove ere za vreme cara Vespazijana, u isto vreme kada i veličanstveni Koloseum u Rimu.
Elipsastog je oblika, duža osovina ima dimenzije oko 130 m, a kraća oko 100 m. Borbe gladijatora vodile su se u centralnom delu koji se naziva arena, dok su gledaoci mogli da sede na kamenim podovima ili da stoje na galeriji. Veruje se da je Amfiteatar mogao da primi oko 20.000 gledalaca. Za njegovu izgradnju korišćen je lokalni krečnjak. U srednjem veku bio je mesto viteških turnira i sajmova.
Danas je mesto održavanja mnogih različitih događanja – Pulskog filmskog festivala, raznih koncerata, opere, baleta, sportskih takmičenja … budući da ima kapacitet oko 5000 gledatelja.
Svake nedelje tokom letnjih meseci u Areni se održavaju borbe gladijatora u okviru istorijskog i zabavnog spektakla „Spectacvla Antikva“.
Podzemni prolazi, koje su nekada koristili gladijatori, danas su domaćini redovne izložbe vinogradarstva i maslinarstva u Istri. Izložbe uključuju rekonstrukcije mašina koje su se nekada koristile za proizvodnju maslinovog ulja i vina (mlinovi, prese, posude) i amfore za skladištenje i transport maslinovog ulja i vina.
Amfiteatar se nalazi izvan starih gradskih zidina zbog svoje veličine i geografske konfiguracije. Put koji vodi do centra izgrađen je za vreme cara Vespazijana, po kome je i dobio ime – Via Flavia. I danas predstavlja jedan od glavnih gradskih puteva.
Hram, koji se nalazi na glavnom Forumu, posvećen je caru Avgustu. Izgrađena je između 2. godine pre nove ere i 14. nove ere kada je car umro. Po svom obliku sledi tipičan obrazac hramova.
Funkcija Hrama se tokom godina menjala: sa završetkom paganske antičke ere prestala je njegova prvobitna paganska funkcija i hram je kasnije korišćen kao crkva, žitnica, a početkom 19. veka bio je muzej za kamene spomenike .
Godine 1944. pogođena je bombom i potpuno uništen. Rekonstruisan je između 1945. i 1947. godine i danas sadrži zbirku starih kamenih i bronzanih skulptura.
Drugi hram blizanac, od kojeg je sačuvan samo zadnji zid, veruje se da je izgrađen u isto vreme i u istom stilu i nazvan je Dijanin hram.
„Zlatna vrata“ podigla je porodica Sergi između 29. i 27. godine prije nove ere u čast tri člana porodice koji su u to vrijeme imali važne položaje u Puli. Ovaj slavoluk naslonjen na gradska vrata Porta Aurea tako nazvana zbog bogato ukrašenog luka ili pozlaćenih elemenata. Kapija i zid su srušeni početkom 19. veka kao rezultat širenja grada izvan gradskih zidina.
Luk je izgrađen u korintskom stilu sa jakim helenističkim i maloazijskim uticajima kako u načinu tako i u ukrasima. Kako istočna strana nije bila vidljiva, ostala je uglavnom neisklesana, dok je zapadna, gradska strana bogato ukrašena. Danas se na trgu pored Kapije održavaju brojne kulturne predstave, pozorišne i muzičke.
Iz gornje kružne ulice jedna od okolnih staza vodi do vrha centralnog brda grada gde je 1630. sagrađena tvrđava u obliku zvezde sa četiri bastiona. Želeći da zaštiti grad i njegovu luku, zbog velikog značaja u pomorske trgovine na severnom Jadranu, Mlečani su naručili izgradnju dvorca od francuskog vojnog arhitekte Antoana de Vila. Ovo je najverovatnije mesto ranije tvrđave koja datira iz predrimskog i rimskog perioda. Ovo utvrđenje izgrađeno je prvenstveno u odbrambene svrhe, dok je u rimsko doba ovde bio smešten mali vojni garnizon. Danas se u dvorcu nalazi Istorijski muzej Istre.
Prikupljanjem kamenih spomenika u Augustovom hramu 1802. godine, maršal Marmont započeo je osnivanje muzejske zbirke u Puli. Međutim, otkriće kamenih, keramičkih i metalnih predmeta u Nezakciju bilo je osnova za osnivanje Gradskog muzeja (Museo Civico) u Puli 1902. Nakon što je sedište „Societa istriana di archeologia e storia patria“ premeštanjem arheološkog inventara iz Poreča u Pulu, Gradski muzej je integriran s Nacionalnom zbirkom (kameni spomenici) i Porečkim muzejom (Museo Provinciale) u jednu regionalnu ustanovu. Stoga je 1925. godine u današnjoj muzejskoj zgradi osnovan Muzej Istre (Il Regio Museo dell’Istria). Muzej je 1930. otvorio vrata posetiocima, a objavljen je i vodič na italijanskom jeziku. Ova izložba je, uz manje izmene, bila otvorena za javnost do kraja Drugog svetskog rata, kada su mnogi predmeti preneti u Italiju za vreme anglo-američke uprave.
Nakon nekih izmena u zbirci kamenih spomenika i prikazivanja preostalih eksponata, muzej je 1949. godine ponovo otvoren kao specijalizovani Arheološki muzej Istre. Sistematskim radom i uz velike napore, nakon što je 1961. godine vraćen deo arheoloških predmeta iz Italije, zgrada muzeja je postepeno renovirana, a muzejski eksponati izloženi u reprezentativnom didaktičko-vizuelnom konceptu. Rekonstruisana zbirka kamenih spomenika u prizemlju i muzejskih sala ponovo je otvorena 1968. Godine 1973. otvorena je praistorijska soba na 1. i klasični, kasnorimski i srednjovekovni eksponati na 2. spratu muzeja.
Muzejske dvorane Arheološkog muzeja Istre neprestano se proširuju; dopunjeni novim nalazima sa arheoloških lokaliteta u Istri (praistorijske pećine, gradovi i nekropole, rimski privredni kompleksi, zgrade i groblja, kao i sakralna zdanja iz ranohrišćanskog i vizantijskog perioda, varvarska najezda i naseljavanje Slovena u Istru).
