Bansko se nalazi u podnožju severnog Pirina na nadmorskoj visini od 927m. Nalazi se 56 km od Blagoevgrada, 145 km od Plovdiva i 150 km od Sofije. Nacionalni park Pirin počinje u blizini grada. Kroz Bansko protiče reka Glazne. Klima je planinska i zadržava snežni pokrivač od decembra do aprila, a alpska priroda Pirinskih planina osigurava odlične uslove za profesionalno i amatersko skijanje. Bansko je turističko mesto koje je veoma dobro povezano drumskim i železničkim saobraćajaem sa svim pravcima Bugarske.
Bansko je administrativni centar opštine.
Bansko je evropski ski centar. Na skijalištu se vežbaju sledeće sportske discipline: alpsko skijanje, kros, biatlon, snoubord.
Skijašima i snouborderima na raspolaganju je 75 kilometara profesionalno pripremljenih i propisno obezbeđenih skijaških staza, kao i 22 kilometra modernih žičara velikog kapaciteta koji brzo i povoljno prevoze skijaše do polazišta svake ski staze.
Savremena kabinska žičara – gondola sa osam sedišta, prevozi skijaše od grada do Banderiške Polane, kapaciteta 2 400 ljudi na sat. 100% skijaških staza opremljeno je mašinama za veštački sneg, što obezbeđuje dovoljan snežni pokrivač od decembra do maja.
Najviša tačka ski centra je 2560 m, a najniža 990 m.
Ukupna dužina ski staza i ski staza je 75 km.
Ski centar nudi prekrasnu stazu dugu 15 km opremljenu mašinama za veštačko osnežavanje i osvetljenje i povezujući visoke delove odmarališta sa gradom Bansko.
Za najmanje skijaše postoji pokretna staza u obliku vrteške, novih dečijih vozova i dečijeg ski-vrta. Postoje sadržaji za Half-Pipe i Paraglajdere, Fun-Park.
Odmaralište je više puta bilo domaćin evropskih kupova u alpskom skijanju i biatlonu.
Ski centar Bansko ima 75 kilometara profesionalno pripremljenih i pravilno obezbeđenih skijaških staza za početnike 35%, za napredne 40%, za iskusne 25%
Bansko je odavno postalo poznato po svom bogatom i raznovrsnom kulturno-istorijskom nasleđu koje je odigralo važnu ulogu u uspostavljanju bugarskih vrednosti i ostavilo zapažen trag u ukupnom rastu Bugarske kao države. Dokazi o njenom aktivnom učešću u snažnom usponu nacije tokom nacionalnog preporoda su nesumnjivi, ali njena istorija je mnogo drevnija i njen početak je skriven negde u vekovima.
Podaci o razvoju regiona u ranijim godinama mogu se pronaći u arheološkim iskopavanjima. U regionu je registrovano više od 100 lokaliteta stavljenih na arheološku kartu Bugarske. Jedan od njih je Sitan Kale / Kaliata / – tvrđava u kojoj su još živeli Tračani i koja je dostigla svoj vrhunac u antičko doba i tokom ranog srednjeg veka i postojala je sve do pada pod osmanski jaram.
Podrazumeva se da je Bansko nastalo kao naselje ujedinjenjem nekoliko mahala. Prvi dokumentovani dokazi za Bansko nalaze se u osmanskim registrima stočara (dzelepkeshani) (uzgajivača ovaca) iz 1576.
Do 18. veka stanovnici Banskog su uglavnom stočari i zanatlije koji se oslanjaju na prostrane pašnjake i bogate šume. U periodu nacionalnog preporoda, Bansko se razvija kao urbani trgovačko-zanatski centar. Duž reke Glazne podignuto je mnogo mlinova, pilana, tabahana za štavljenje kože itd. Njegovi preduzimljivi stanovnici održavaju trgovačke odnose sa naseljima duž egejske obale, iz srednje i zapadne Evrope. Karavani sa stolarijom, kožom i galanterijom kreću u regiju Egejskog mora – u Seres i Dramu, za prevoz pamuka, ribe, duvana, opijuma, maslina, neobrađene i obrađene kože.
Prošireni kontakti sa spoljnim svetom koji datiraju iz 18. veka daju zamah nacionalnoj svesti i čine Bansko i region jednim od žarišta bugarskog nacionalnog preporoda. Bansko je rodno mesto njenog osnivača i autora Istorije Slavjanobolgarske, Pajsija Hilendarskog (1722-1773). U istom periodu, poznati bugarski prosvetitelj Neofit Rilski (1793-1881)-monah, učitelj, arhitekta, muzikolog, pesnik i umetnik, čovek sa enciklopedijskim znanjem i interesovanjima, zvan „patrijarh bugarskih učitelja i pisaca“ , takođe rođen i živi ovde. Toma Vishanov Hadzhiikonomov-Molera (1750), osnivač je umetničke škole sa velikim doprinosom razvoju nacionalnih tradicija u verskoj likovnoj umetnosti, Marko Teodorovič Vezjov (1760-1840)-trgovac, izdavač i obrazovni aktivista. Ovde treba napomenuti da su braća Dimitar (1874) i Kostadin (1876) Molerov – folkloristi i regionalni etnografi, potomci čuvene porodice Molerorvs i mnogi drugi rođeni u Banskom. Bansko je rodno mesto Nikole Ionkova Vaptsarova (1909-1942)-genijalnog bugarskog pesnika svetske klase i značaja.
Originalna i raznovrsna, kuhinja Banskog kraja poznata je širom Bugarske sa svojim dinstanim jelima, jedinstvenim domaćim kobasicama i predjelima. Najtipičniji su kapama, čomlek, katino meze, banski starec, ravna kobasica u banskom stilu i crni puding koji se nudi u svim kafanama i restoranima u narodnom stilu u Banskom i Dobriništu. Domaća kuhinja zasnovana na starim receptima i čistim domaćim proizvodima snažan je argument koji privlači strane turiste približavajući im tipičan način života i kulinarske tradicije lokalnog stanovništva.
U opštini Bansko postoji pedesetak amaterskih grupa i bendova koji pevaju domaće pesme u stilu pirinske dvoglasne teksture, gde jedan pevač peva (vodi) melodiju, a drugi pevači postavljaju drugi glas. Obično nema instrumentalne pratnje, a samo horske pesme ponekad prate gajde ili mandolina. Folklorne predstave izvode se kao turistička atrakcija.
Mlinovi u kojima se peru ćilimi, čupavi ćilimi, ćebad su zanimljiva etnografski objekti. Kada se peru, vunene stvari postaju mekše i imaju lepršavu površinu. Kasnije su se ovaj objekat počinje koristiti za pranje bez sapuna i deterdženata. Danas postoji jedan objekat koji se bavi ovim tradicionalnim zanatom na ulici Glazne na lokaciji Gurovitsa, a druga pored donje stanice gondole.
U samom gradu postoji nekoliko muzeja, a neki od najinteresntnijih turistima su: Istorijski i etnografski muzej, izložba banske umetničke škole, kuća muzej Neofita Rilskog, kuća umetnosti u Banskom.
Arheološke studije pokazuju da su ovde tragovi naseljavanja još iz doba neolita u periodu od 6. do 4. veka pre nove ere. Najstariji nalazi oko Banskog datiraju iz bronzanog i starijeg gvozdenog doba /3. – 2. milenijum pre nove ere /.
Sva naselja u opštini su istraživana i više od stotinu arheoloških nalazišta je pronađeno i stavljeno na Arheološku kartu Bugarske još 1993. godine. Oni obuhvataju naselja, utvrđenja, nekropole, humke, svetilišta itd. Na brdu Sv. Ivan proučavano je tračko svetilište vatre koje se koristilo u kultnim obredima tokom kasnijeg doba. Tokom redovnih arheoloških iskopavanja na lokalitetu Karagonsko, pronađen je deo kasnoantičke nekropole gde je u jednom od grobova sahranjen rimski legionar.
Tri ranohrišćanske bazilike s kraja 4. i početka 5. veka nove ere koje su do sada pronađene na lokacijama Sv. Ivan, Šipotsko i Sv. Nikola pokazuju rano usvajanje hrišćanstva u regionu. Najverovatnije, od ovog trenutka, počinje da prodire dolinom reke Meste, a posebno unutar regije Razloške kotline i oko Banskog, gde se vide svetilišta nekih od prvih kanonizovanih svetaca: Sv. Petra i Pavla, Svete Tekle, Svete Varvare itd. Zemlje oko Banskog zvanično su priključene Bugarskoj državi 864. godine, a na osnovu bugarsko-vizantijskog ugovora zemlje uz gornji i srednji tok reka Strume i Mesta se predaju. Kompleks na lokalitetu Sv. Ivan koji sadrži kasnoantičke keramičke peći (IV – V vijek nove ere) verovatno je nastao kao odgovor na povećanu potražnju građevinske keramike za podizanje novih kultnih zgrada. Ovo je najveći proizvodni keramički centar registrovan u našoj zemlji do sada iz perioda kasnoantike (IV – V vek), sa najvećim stepenom očuvanosti.
Bansko je jedno od najstarijih naselja u podnožju planine Pirin. Nalazi se uz važne puteve. Zbog svoje pogodne lokacije, naselje se razvija izuzetno brzo i tokom 18. veka je među najbogatijim naseljima na jugozapadnoj teritoriji Bugarske. Brza zanatska i trgovačka aktivnost postepeno ga čini ekonomskim centrom, a zbog ekonomskog jačanja i rasta građana Banskog tokom nacionalnog preporoda i njihovih putovanja u razvijene zemlje zapadne Evrope, Bansko se brzo razvija kao naselje urbanog izgleda i postaje jedan od najvažnijih centara u severoistočnoj Makedoniji.
Kao pravi dokaz bogatstva dobrostojećih trgovačkih porodica, i danas postoje zanimljive antičke kuće-banske tvrđave, opremljene da osiguraju bezbednost i aktivnu odbranu njihovih vlasnika. Oni se razlikuju od široko rasprostranjenih tipova bugarskih planinskih kuća zbog složenih unutrašnjih izdataka, dostupnosti servisnih soba, tajnih hodnika i skrovišta, zbog svoje kamene strukture.
Mesilnik (mesto za gnječenje), vodnik (rezervoar za vodu), podrum, podnik (štala za stoku) i druge prostorije za upravljanje nalaze se u podrumu, a kuće banskih trgovaca i zanatlija takođe su smestile tamošnje prodavnice i zanatske radionice.
Gornji sprat je izgrađen oko uzdužnog trema koji omogućava pristup glavnoj funkcionalnoj grupi stambenih soba – „kašči“, dnevnoj sobi i ženskoj sobi, od kojih je svaka opremljena kaminom. Prelazne prostorije su tipične za gradnju u Banskom, što je posebno važno za zaštitu vlasnika od mogućeg napada. Dnevna soba nije korišćena za potrebe porodice i uvek je bila dobro uređena i prekrivena najlepšim i šarenim tepisima koji čekaju svoje goste. Ženska soba je mesto gde se žene okupljaju da rade. „Kashchi“ je glavna stambena soba u kući Nacionalnog preporoda u Banskom. Ovde je ložište za pripremu hrane, a po pravilu se sa njegovih strana nalaze male uvale u kojima se čuva pribor. Na zidovima su ugrađeni ormari u kojima se čuvaju ćebad, odeća i druge stvari, a prehrambeni proizvodi skladište u donjem delu. Niski okrugli sto oko kojeg se okuplja porodica nalazi se u sredini sobe. U ovoj sobi se nalazi i veliki krevet na dasci na kojem spavaju deca u porodici. U bogatijim domovima postoji izlaz na stepenište u dvorištu u uglu sobe. U Velianovoj kući podignut je uski trem i ograđen daskama po celoj dužini poda. Ovde se veša veša, zatim dolazi toalet, a zatim kupatilo. Ulaz u servisne prostorije postoji i sa velikog trijema.