Olimp – sveta planina
Planina Olimp je najviša planina u Grčkoj i jedan od najpoznatijih geografskih i mitoloških simbola u svetu. Planina je smeštena u severnom delu Grčke, između Soluna i Larisе, i prostire se na granici između regiona Tesalije i Makedonije. Najviši vrh Olimpa je Mitikas, koji doseže visinu od 2917 m, što ga čini ne samo najvišim vrhom u Grčkoj, već i jednim od najpoznatijih vrhova na Balkanu. Vrh je prvi put osvojen 1913. godine. Olimp potiče od reči olambios što u prevodu znači svetla planina. Poznata je i kao sveta planina jer je prema mitologiji bila dom bogova. Danas, Olimp je jedna od najposećenijih destinacija u Grčkoj, ne samo zbog planinarenja, već i zbog istorijskog i kulturnog značaja. Prelepa priroda, veličanstven pogled sa vrha i legende grčke mitologije su dovoljan razlog da se zaputite ka ovoj planini.
Ovaj planinski masiv je nastao kao rezultat tektonskih pomeranja i ima dugu geološku istoriju. Planina je formirana od sedimentnih stena položenih pre 200 miliona godina u plitkom moru. Pre oko milion godina Olimp je bio prekriven ledom. Oblik Olimpa su formirali kiša i vetar, koji su proizveli izolovanu kulu na skoro 3000 m iznad mora, koja je samo 18 km udaljena od Litohora. Geološki muzej planine Olimp se nalazi u Leptokarii i pruža detaljne informacije o geološkoj strukturi planine. Olimp je izuzetno raznovrsna planina sa oštrim, strmim padinama i dubokim dolinama. Ova planina ima brojne jaruge, izvore, pećine i provalije. Planina se prostire na oko 520 kvadratnih kilometara. Osim najvišeg vrha Mitikasa, Olimp ima još nekoliko vrhova viših od 2000 m, kao što su: Skolio (2911 m), Stefani (2909 m) i Skala (2866 m). Odlikuje se mediteranskom klimom u nižim predelima, dok je na višim nadmorskim visinama zastupljena alpska klima sa hladnim zimama i snegom. Planina je domaćin mnogim endemskim biljkama i životinjama. Na nižim nadmorskim visinama je prekrivena bujnim šumama i pašnjacima, na višim nadmorskim visinama nalaze se alpske i subalpske biljke, dok na samim vrhovima dominiraju lišajevi. Na planini se može naći više od 1700 biljnih vrsta i podvrsta. Neke od biljnih vrsta koje možete pronaći na Olimpu su: retke vrste orhideja, olimpijska ruža (raste samo u ovoj regiji), crni bor, bukva i poljski javor. Fauna na Olimpu uključuje mnoge vrste ptica, sisara i insekata. Među poznatim životinjama su divlja svinja, jelen, vuk, orao. Planina Olimp je od 1981. godine zaštićena kao Nacionalni park, sa ciljem da se očuvaju specifične vrste flore i faune, kao i da se spreči negativni uticaj turizma i urbanizacije. Porast temperature, neprekidne suše i zagađenje mogu ugroziti već ugrožene biljne vrste i staništa divljih životinja. Od 1983. godine se nalazi pod zaštitom UNESKO-a. Takođe je Svetski rezervat prirode.
U grčkoj mitologiji, planina Olimp je bila dom dvanaest olimpijskih bogova, najvažnijih bogova grčkog Panteona. Grci su smatrali da je na Olimpu sagrađen kristalni dvorac u kome borave bogovi i donose važne odluke. Vrhovni bog im je bio Zevs. Zevsova moć bila je toliko velika da su svi bogovi, boginje i heroji živeli u njegovom kraljevstvu. Među njima su Kronos, Atena, Apolon, Artemida, Hera, Hermes, Afrodita, Ares, Posejdon… Svaki bog je imao svoju posebnu funkciju i odgovornost. Nedaleko od sela Litohoro („grad bogova“) nalazi se kanjon reke Enipis, gde su po legendi Zevsove kade. Olimpijske igre, koje su se nekada održavale u čast bogu Zevsu, ostale su najveći sportski događaj na svetu, sa dubokim korenima u antičkoj Grčkoj. Iako se danas Olimpijske igre održavaju širom sveta, njihova povezanost sa Olimpom i bogovima je neizbrisiva. Osim što je Olimp dom bogova, postoje i druge značajne legende koje su se vezivale za ovu planinu u grčkoj mitologiji. Jedna od najpoznatijih je priča o Titanskom ratu. Pre nego što su bogovi preuzeli vlast na Olimpu, vladali su Titani, koji su se borili sa Zevsom i ostalim bogovima u velikom ratu za dominaciju. Prema mitologiji, rat je bio odlučujući trenutak u stvaranju sveta i sticanju moći bogova.
Ova planina je idealna destinacija za planinarenje, kako za amatere, tako i za iskusne planinare, jer postoje lakše i teže rute. Neke staze su označene, dok druge nude više avanturističkog karaktera. Ukupno, na planini postoji oko 150 kilometara označenih staza, koje prolaze kroz raznolike terene, od bujnih šuma do surovih, kamenitih padina. Najpopularnija ruta vodi do vrha Mitikas. Iako je ovo ozbiljan uspon, do vrha se može stići najčešće za 2 dana, a na putu se nalazi mnogo skloništa i kampova za planinare. Za one koji žele lakšu opciju, mogu se odlučiti za staze koje ne idu do najviših vrhova. Jedna od poznatih ruta je staza koja počinje u Litohoru, malom planinskom selu koje se nalazi na jugoistočnoj strani planine. Ova staza je popularna zbog svoje pristupačnosti, a ponudiće vam prelep pogled na okolinu. Mnogi turisti dolaze na Olimp tokom zime da uživaju u skijanju i drugim zimskim aktivnostima. Skijanje na Olimpu pruža jedinstveno iskustvo sa pogledom na more i okolne planine. Posete tradicionalnim selima u podnožju, kao što su Dion ili Litohoro, omogućavaju turistima da uživaju u autentičnoj grčkoj tradiciji, kulturi i lokalnoj kuhinji.
Arheološka istraživanja su pokazala da su se ovde tokom istorije smenjivali različiti narodi i civilizacije, uključujući: Mikensku civilizaciju, kada su na ovoj teritoriji nastali prvi značajni tragovi civilizacije; Helenistička civilizacija i Rimsko carstvo. Arheološki dokazi sugerišu da se planina redovno posećivala na verskim hodočašćima tokom antike i ranog srednjeg veka. Na vrhu su pronađeni novčići, starogrčka grnčarija i dokazi o žrtvenom pepelu. Iako nisu pronađeni veliki spomenici na samoj planini, ostaci antičkih svetilišta u okolnim područjima i gradovima, svedoče o velikoj religioznoj važnosti ove regije. U podnožju Olimpa nalazi se arheološko nalazište Dion, koje je bilo jedno od najvažnijih svetilišta u staroj Grčkoj posvećeno bogovima Olimpa, a posebno Zevsu. Dion je bio važno versko i političko središte u doba helenizma i rimskog perioda, i danas je jedno od najposećenijih arheoloških lokaliteta u regionu. U Dionu postoji Arheološki muzej i park. Na Olimpu je značajno i arheološko nalazište Pidna kao i manastir Svetog Dionisija.
Olimp je oduvek bio izvor inspiracije u umetnosti, književnosti, filmovima i pesništvu. Tema Olimpa bila je česta, koristeći ga kao metaforu za ideje o moći, besmrtnosti i herojstvu.
Dakle, Olimp je mnogo više od obične planine. Njegov mitološki, kulturni, prirodni i istraživački značaj čine ga, ne samo jedinstvenom destinacijom za ljubitelje prirode, već i za one koji žele da uoče tragove istorije i mitologije. Ukoliko letujete u nekom od letovališta Olimpske regije, obavezno posetite i planinu Olimp.