Sarimsakli – izleti

Često su putnici u nedoumici da li treba ići na izlete kada dodju u Sarimsakli jer termin od sedam do deset dana, koliko se obično ostaje na destinaciji, uglavnom nije dovoljan da se i oni uklope u plan godišnjeg odmora. Druga važna stvar vezana za Sarimsakli i izlete je i da li na odmor idete sa decom ili sami. U slučaju da su i deca sa vama treba izabrati neki izlet koji nije preterano udaljen od mesta u kome letujete i do kog vam organizacija neće biti prevelika muka i komplikacija.

Ovde se neću baviti cenama izleta, jer je to promenljiva kategorija i ako vam je jedan od uslova da li ćete ići na izlete ili ne i cena, to ćete odlučiti na licu mesta, kada vidite i sami kakva je ponuda. U daljem tekstu ću vam približiti sva ona mesta koja bi mogli da vidite kada ste na letovanju u Sarimsakliju, da možete lakše da donesete odluku da li je neki izlet za vas ili nije, bilo da dolazite na destinaciju autobusom ili sopstvenim prevozom.

Prvo što pomislim kada je u pitanju Sarimsakli je duga peščana plaža i svež vazduh. Na putu do ovog letovališta prate vas plantaže maslina, pistaća i vinove loze, a miris četinara vam opušta telo i odmara oči. Da bi mogli u potpunosti da doživite ovu destinaciju, predložiću vam šta sve možete da obiđete, dok boravite u njoj. Turističke atrakcije se ne nalaze u bližoj okolini Sarimsaklija i to je vrlo važan podatak da li ćete kretati na toliki put. Najudaljeniji je Efes na nekih 250 km, zatim Troja na 170 km, potom Izmir na 155 km i Pergamon je na 65 km od Sarimsaklija. Od okolnih atrakcija izdvojiću Ayvalik, koji je udaljen 7 km i Šejtan sofru – brdo iznad grada, sa koga se pruža veličanstven pogled. Krenimo onda od atrakcija u neposrednoj blizini letovališta.

AYVALIK – ovo letovalište i ribarska luka se nalazi preko puta tesnaca koji razdvaja grčko ostrvo Lezbos od anadolskog kopna. Sarimsakli je osam kilometara južno od centra grada, a vožnja taksijem vas izađe oko 5€. Ne propustite posetu ovog živopisnog gradića i obavezno kupite neki proizvod od masilna, koje su ponos ovog kraja. Grčki i turski brodovi saobraćaju između Ayvalika i Lezbosa svakog dana tokom leta i putovanje traje oko 2 sata.

Moja topla preporuka je da odete na vidikovac, na udaljenosti od samo 2 km od Sarimsaklija – ŠEJTAN SOFRA ili ĐAVOLJA TRPEZA. Šteta bi bila da propustite pogled, koji se pruža sa ovog mesta na grad i okolinu. Na samom vidikovcu nalazi se nekoliko restorana i kafića u kojima možete da se osvežite, a vetrić koji stalno duva, odličan je za opuštanje na čistom vazduhu.

Pošto smo već utvrdili da se turističke atrakcije ne nalaze blizu Sarimsaklija i ako ste i pored toga odlučili da želite da se upustite u malo dužu vožnju, pođimo onda redom u šetnju putevima istorije ove velike zemlje, od najbliže atrakcije Sarimsakliju do najudaljenije.

PERGAM – Bergama je turski gradić, koji leži u podnožju starog Pergama. Mesto je poznato po proizvodnji pamuka, rudniku zlata i obradi zlatnog nakita i izradi vunenih tepiha. Od Sarimsaklija je udaljen oko 65 km, od Izmira oko 103 km. Najveća atrakcija Bergama su svakako arheološki lokaliteti smešteni u njegovoj okolini. Konfiguracija terena i arhitektonsko umeće, učinili su Pergam jednim od najlepših gradova starog sveta. Tvrđavu i vojni garnizon podigli su verovatno eolski Grci u 8. veku p.n.e. Pergam se istakao posle smrti Aleksandra Velikog ( 323. p.n.e. ), kada ga je jedan od njegovih generala, Lisimah, pretvorio u svoju bazu, a ujedno i u centar helenizma. Posle njega vladali su kraljevi Eumenas I, Atalos I i Eumenas II, koji je i sazidao na vrhu brda akropolj, kakav je postojao u Atini. Jedno od najvažnijih zanatskih i kulturnih dostignuća bila je proizvodnja pergamene, od istanjene životinjske kože, koja je kasnije postala poznata kao pergament. Zahvaljujući njemu Pergam je osnovao i razvio biblioteku koja je po obimu konkurisala biblioteci u Aleksandriji i posedovala je oko 200.000 knjiga. Tokom poslednjih godina pergamske monarhije, uticaj Rimljana je postajao sve jači i 88. pre n.e. Pergam potpada pod rimsku upravu. Zajedno sa Efesom i Smirnom bio je jedan od najbogatijih gradova provincije Azije. U to vreme znatno se proširio donji grad, a u podnožju akropolja podignute su mnoge nove građevine. Grad je počeo da propada krajem 1. veka i početkom 2. veka nove ere zbog štete koju mu je naneo jedan zemljotres, ali i zbog konkurencije trgovačkih centara dalje na istoku. Arapi su u pohodu na Carigrad opustošili Pergam 716-717. godine.

Arheološko nalazište Pergam se sastoji iz četiri celine, koje su prilično udaljene jedna od druge. Ovo treba imati u vidu, posebno ako ga posećujete tokom letnjih meseci, kada su veoma visoke temperature. Do Akropolja se može doći uspinjačom i to je prva celina, zatim druga celina se nalazi u podnožju brda ili u Donjem gradu i tu je Kizil Avlu (Crvena dvorana) ili Serapisov hram. Na dva kilometara od centra Bergama nalazi se čuveni pergamski Asklepijon, antički lečilišni centar kao treća celina. I kao četvrta celina u samom centru današnjeg mesta, nalazi se Muzej Bergame sa artefaktima iz ovdašnjih iskopavanja. Od jula 2014. godine nalazište Pergam se nalazi na listi UNESCO-ve kulturne baštine.

IZMIR – U zapadnom delu Turske na istočnom Sredozemlju, na 155 km od Sarimsaklija nalazi se Izmir (Smirna). Leži na brežuljcima koji okružuju Izmirski zaliv. Središte je istoimene pokrajine i glavna izvozna luka. Ima oko 4 miliona stanovnika prema podacima iz 2019. godine i treći je po veličini grad u Turskoj posle Istanbula i Ankare. Međugradski autobusi stižu na autobusku stanicu (otogar) koja se nalazi na severoistočnom obodu grada, a voz dolazi na železničku stanicu Basmane u centru grada. Brodovi pristaju u Yeni Limani u Alsancaku , odakle lako možete pronaći taksi, autobus ili dolmuš do centra. Današnje predgrađe Bayrakli koje se nalazi na 8 km od centra Izmira, pokriva ostatke stare Smirne. Najstariji sloj naselja potiče iz prve polovine 3. milenijuma pre n.e. Sagradili su ga Lelezi, autohton narod Male Azije. Na osnovu pronalaska velike količine protogeometrijske grnčarije, pronađene u Bayrakliju, zaključuje se da su se Grci ovde naselili početkom 1. milenijuma pre n.e. Ime Smirna potiče od imena boginje Mirine, a simbol grada je bila lavlja glava, koja je bila prikazana na novcu sa početka 6 veka pre n.e. Aleksandar Veliki postaje osnivač sadašnjeg grada, prema svom priviđenju iz sna. Dok je spavao pod jednim platanom, pojavile su se Nemeze – boginje pravde i osvete – i zapovedile mu da tu osnuje grad i da u njega dovede Smirnjane. Godine 288. grad doživljava procvat, nazivali su je najlepšim gradom u Joniji, imala je preko 100.000 stanovnika i jedino je Efes bio veći od nje na toj obali. Jedan manji deo grada je ostao na brežuljku, a veći deo se širio u ravnici oko luke. U rimsku provinciju je uključena 129. pre n.e i posle dugog prosperiteta u rimskom miru, biva pogođena strašnim zemljotresom 178 n.e. Arapi su dva puta opustošili podgrađe Smirne 654. i 674. , potom su je zauzeli Seldžuci 1078. n.e. , a oslobodili Vizantinci 1097. na početku Prvog krstaškog rata. Sva je bila u ruševinama i napuštena kada ju je osvojio osmanlijski sultan Mehmed I 1415. U naredna dva veka Smirna postaje grčko-jermensko-jevrejsko-turski grad u kome je živelo na hiljade stranih trgovaca, diplomata i pomoraca. Na svakom koraku mogla se videti raznolikost u običajima, odeći, jeziku i religiji. Ulice i kuće su sve više ličile na evropske. Posle Prvog svetskog rata ostaje u rukama Grka do 1922. godine, kada je turska vojska ušla u grad, a samo četiri dana kasnije izbio je strašan požar. Nakon požara grad se ubrzano širi i obnavlja, ali u tim obnovama posle zemljotresa i požara, nestali su na žalost i mnogi spomenici iz prošlosti. Iz helenističkog perioda ostalo je nekoliko ruševina u fragmentima, a iz osmanlijskog stari turski i jermenski kvart.
Ukoliko se odlučite da posetite Izmir imaćete možda utisak da je od 5 hiljada godina duge istorije, preteklo tako malo ostataka, ali nemojte da vas to obeshrabri jer nisu ga anadolski karavani tek tako kada ga ugledaju na kraju svojih dugih putovanja nazivali „lepi Izmir“.

Da bih vam olakšala šta da obiđete u gradu, krenuću od dva glavna trga Konak Meydani – Trg Sedišta vlade sa sahat-kulom iz 1901. godine i na 1 km severno od njega Cumhuriyet Meydani u čijem središnjem delu stoji Ataturkova konjanička statua. Na njemu imate i turistički biro, gde možete dobiti neophodne informacije o samom gradu. Četvrt Alsancak je mesto gde mnogi Izmirci rado odlaze, zato što ovaj deo grada nije zahvatio požar 1922. godine, a levantske kuće su rekonstruisane i pretvorene u kafiće i restorane i noćne barove i u njima možete osetiti pravi duh grada. Park kulture, katedrala Sv. Jovana Jevanđeliste, Arheološki muzej sa bogatom kolekcijom predmeta iz antičke Smirne i nalazišta na egejskoj obali, Etnografski muzej, Asanor – stari jevrejski kvart (odavde imate lift koji povezuje donji grad i brežuljak i on se penje do terase sa restoranom odakle se širi pogled na grad ), Kadifekale ili Tvrđava od kadife, Agora i naravno nezaobilazni Bazar (nedeljom je zatvoren) su dovoljni motivi da vam od srca preporučim posetu ovom gradu. Iskoristite svoje letovanje u Sarimsakliju i izdvojte vreme da posetite Izmir jer ćete sigurno uživati u njemu. Veliki broj turista dolazi upravo iz Srbije i zaista ćete se osećati prijatno i lepo kada vidite kakvo poštovanje imaju prema nama.

TROJA – Ruševine Troje nalaze se na severozapadu Turske, na oko sat vremena vožnje od Čanakala, a od našeg letovališta Sarimsakli udaljena je oko 170 km. Na ovom mestu na brdu Hisarlik ustanovljeno je 46 nivoa naselja na dubini od 20 m, koji su grupisani u 10 glavnih slojeva obeleženih rimskim brojevima od I do IX – sloj VII ima dve faze. Nalazište je zaklonjeno od puta šumarkom, koji tokom velikih vrućina stvara prijatnu hladovinu. Zbog svog položaja njena uloga na azijskoj strani Dardanela slična je onoj koju će posle imati Vizantion na evropskoj obali Bosfora. Prva istraživanja vršio je Frank Calvert u drugoj polovini 19. veka, koji je u površnom iskopavanju 1865. godine otkrio slojeve iz rimskog perioda. Međutim, najzaslužniji za dokaz da je Hisarlik bio mesto antičke Troje, bio je Heinrich Schlimann, koji je vršio iskopavanja sve do 1890. godine. Na osnovu zidina Troje I može se zaključiti da je uprkos svojim malim dimenzijama (svega 100-ak m u prečniku), Troja bila utvrđen grad sa kućama od naboja na kamenim temeljima. Počeci grada poklapaju se sa periodom prelaska neolita u metalno doba. Smatra se da su je osnovali osvajači, najverovatnije istočnjačkog porekla. Troja II postaje mala kraljevina, koja se razvijala verovatno kroz trgovinu bronzom. Ona je jedan od prvih planiranih gradova u Maloj Aziji, jer su kuće postavljene u obliku rešetke, sa centrom u megaronu vladara (dugačka prostorija sa ognjištem u centru i tremom koji se otvara na sredini kraće strane). Schlimann je megaron navodio i kao kuću kralja grada jer je u njemu i oko njega pronašao veliki deo Prijamovog blaga, ali i oružje, zlatno i bakarno posuđe, sekire ukrašene dragim kamenjem… Ta fantastična civilizacija nestala je u požaru, a malo šta ima da se vidi i u sledeća tri nivoa ( u Troji III 2200-2050 pre n.e, Troji IV 2050-1900 pre n.e i Troji V 1900-1800 pre n.e.). Troja VI je nastala verovatno sredinom bronzanog doba, a predmeti i grnčarija nađeni u njoj dokazuju da su tu živeli ljudi sa drugačijom kulturom od prethodnih stanovnika, jer nađeni skeleti dokazuju da su se borili na konju ili kočijama. Troja VIII (700-350 pre n.e.) bila je naseljena eolskim grcima, Troja IX (350 pre n.e.-400 n.e) bila je helenistički i rimski grad. Tokom rimske vladavine obnovljen je Atinin hram, podignut je odeon – građevina namenjena za muzičke i recitatorske priredbe i pozorište. Ovaj poslednji grad zvao se Ilij i brzo se razvijao sve do dolaska na vlast Konstantina Velikog, koji 326. godine na temeljima drevnog Vizantiona podiže Konstantinopolj (današnji Istanbul) i od tada sledi period stagnacije Troje. Ilij je ostao sedište episkopije gotovo hiljadu godina do dolaska Turaka 1306. godine. Od tada stanovništvo polako napušta grad. Putnici iz XIX veka zatiču potpuno pust grad.

Kroz arheološko nalazište vodi dobro obeležena staza, a ispred svake značajnije građevine postoje table sa objašnjenjima. Polazna tačka je od malog muzeja preko podnožja zidina, potom između dva zida – Troja VI u pravcu Atininog hrama. Pored ruševina četiri velike kuće, obavezno obratite pažnju na pitose ( posuda koja je služila za odlaganje hrane i bile su izuzetno velikih dimenzija ) u jednoj od kuća. Sa tog mesta vam se pruža predivan pogled u pravcu tesnaca. Ako je lep i vedar dan mogu de se vide spomen obeležja Galipolja i brodovi koji prolaze kroz Dardanele. Kada prođete pored ostataka utvrđenja i kuća Troje I stižete do velikog uzlaznog puta dužine 21 m i širine 7,5 m, a levo u podnožju bedema je 1873. otkriveno Prijamovo blago – 1200 komada zlatnog nakita, ukrasa i kraljevskog posuđa. Schlimann ga je preneo u Grčku, potom je bilo deponovano u Berlinskom muzeju i od 1945. godine se vodi kao nestalo. Ruski istoričari umetnosti 1991. godine su otkrili da je svo to vreme bilo u depoima Puškinovog muzeja u Moskvi.

Verujem da ćete se osećati neverovatno na ovom mestu, posebno ako ste zaljubljenici u istoriju i Homerovu „Ilijadu“. Šetnjom kroz ovo nalazište možete da pustite mašti na volju i da zamislite Grke koji pod vodstvom kralja Agamemnona opsedaju Troju deset godina, kako bi vratili lepu Jelenu – ženu kraljevog brata Menelaja. Nju je oteo Paris, mlađi sin kralja Troje, Prijama. Grci su pobedili tako što su sakrili svoje vojnike u drvenog konja, a Trojanci misleći da im je to dar od Bogova, unose konja u svoje utvrđenje. Dalji razvoj događaja znate i sami, a osećaj da se i vi nalazite na tom istom mestu gde se održala ova gotovo mitska bitka, je nezaboravan i jedinstven.

EFES – Efes se nalazi na zapadu Turske u blizini grada Selčuka, na oko 80 km od Izmira, a od Sarimsaklija je udaljen oko 250 km ili oko 3,5 sata vožnje. Jedan je od najznačajnijih arheoloških lokaliteta u Turskoj i godišnje ga poseti preko 2 miliona turista. U nastavku teksta ću vam napisati koje se sve znamenitosti nalaze ovde, da bi mogli bez većih muka da isplanirate svoj obilazak.

Što se tiče postanka samog grada, antički istoričar i geograf Strabonius navodi da su se Dorska plemena i Lilegi u XIII veku p.n.e. naselili u ovoj ravnici. Bili su nastanjeni oko hrama Velike Majke Kibele, koja se kasnije poistovećuje sa boginjom Artemidom. Tokom narednih vekova Efes postaje razvijeni trgovački i kulturni centar. Persijanci uspostavljaju dominaciju 499. p.n.e. a pobuna Grka protiv persijskog kralja Darija I završava se razaranjem Mileta i drugih grčkih gradova – jedino Efes ostaje pošteđen. U II veku p.n.e u Malu Aziju ulazi jedna nova sila – Rim, koja dobija Efes zajedno sa Pergamom u nasleđe 133. p.n.e. Tokom tog perioda grad dostiže svoj najveći uspon, sagrađeni su velelepni spomenici, a broj stanovnika dostiže cifru od 200 hiljada. Efes kao takav, privukao je i prve propovednike hrišćanstva, tako da je baš u njemu osnovana prva od sedam hrišćanskih zajednica Male Azije. U njemu je boravio Sveti Pavle, a veruje se da je i Sveti Jovan prošao kroz ovaj grad zajedno sa Devicom Marijom i da je tu sastavio Jevanđelje. Turci su prvi put okupirali grad 1090. godine i promenili su mu ime u Ayasuluk, međutim vrlo brzo ga ponovo osvajaju Vizantijci i pod njihovim okriljem ostaje do 1304. godine. Pod definitivnu Otomansku dominaciju prelazi u XV veku i u tom periodu Efes je bio sveden na nivo nevažnog prigradskog gradića. Putnici koji su u XIX veku posetili Ayasuluk pričali su da postoje izvesne ruševine, koje navode na pomisao da je nastao na mestu antičkog grada Efesa.

Za Efes danas možemo reći da je jedan od najbolje očuvanih antičkih gradova na Mediteranu sa bogatom rimskom zaostavštinom i na žalost ne brojnim ostacima iz grčke epohe. No bilo kako bilo, ono što svakako treba da vidite u Efesu, navešću vam u nastavku teksta.

Prvo što je važno da napomenem je da vam je za razgledanje Efesa potreban jedan ceo dan. Sve možete obići peške po popločanim ulicama, oko kojih se nalaze ostaci velelepnih građevina.

Ulica Arkadijana – povezivala je luku sa amfiteatrom i baš u ovoj ulici odigrao se trijumfalni ulazak Kleopatre u Efes.

Veliki amfiteatar – gradnju su započeli Grci, a završili ga Rimljani početkom II veka n.e. Na njegovim tribinama je moglo da se smesti 25 hiljada gledalaca. Pogled sa njegovog vrha je predivan. U današnje vreme u njemu su nastpale velike muzičke zvezde kao što su Pavaroti, Sting, Elton Džon i mnogi drugi.

Celzijusova biblioteka – iz II veka n.e. Impozantna građevina na dva sprata, velike stepenice vas vode u salu za čitanje u kojoj i danas mogu da se vide udubljenja u zidu , u kojima su stajale rolne papirusa. To je bila treća najveća biblioteka antičkog sveta.

Hadrijanov hram – iz II veka n.e. sa očuvanim plitkim reljefom u centru luka (arkade) koji prikazuje boginju Fortunu , a sa unutrašnje strane je Meduza.

Ako nastavite dalje nekih 3 km, put vas vodi do ulaska u grad Selčuk, koji je nekada bio u sastavu Efesa i obilaskom i ovog dela vaše istraživanje će biti zaokruženo.

Arheološki muzej – u njemu se nalaze oslikani murali iz I veka p. n.e., starorimske statue i reljefi iz raznih vremenskih perioda, a od posebnog značaja je jedna statua boginje Artemide koja je zbog svojih dimenzija dobila ime „Velika Artemida“.

Kada završite sa razgledanjem muzeja, popnite se na obližnje brdo Ajasoluk. Prema predanju na ovom brdu je Sveti Jovan napisao svoje Jevanđelje i tu se nalazi i njegov grob. Tu možete videti i ruševine Bazilike Svetog Jovana, koju je u VI veku sagradio vizantijski car Justinijan i koja je u to vreme, zajedno sa Aja Sofijom bila jedna od najvećih crkava u Vizantiji. Iza bazilike se nalazi Vizantijska tvrđava.

Artemidin hram – Od veličanstvenog hrama koji je predstavljao jedno od sedam svetskih čuda u antičkom svetu, danas nije ostalo gotovo ništa. Ponegde možete videti neki ostatak temelja ili neki mermerni blok, na mestu gde se nekada uzdizao hram. Prvi hram je nastao u VII veku p.n.e. ali su ga uništili Cimeri. Rekonstruisan je za vreme vladavine kralja Kreza (poslednji kralj antičke Lidije). Ovaj jonski hram bio je ukrašen sa 127 stubova, međutim stradao je u požaru u V veku p.n.e. Nova građevina je podignuta velikim delom od pomoći Aleksandra Velikog, kada dostiže svoju najveću grandioznost. Hram je više puta rušen i obnavljan, a konačnu devastaciju je doživeo 401. godine po nalogu Svetog Jovana Zlatoustog.

Kuća Device Marije – put sa drvoredom vas vodi u Kuću Device, koja je preuređena u kapelu i brižljivo je restaurirana 1951. godine. Kuća se nalazi na obroncima planine Bulbul, na 7 km od centra Selčuka. U blizini se nalaze i tri čudotvorna izvora, a voda koja teče zapravo izvire ispod jednog kamena na obroncima brda, a zatim se spušta prema moru. Prema predanju nakon smrti Isusa Hrista njegova majka Marija je sa apostolom Jovanom posetila Efes i tu se i upokojila.

I evo nas na kraju ove naše šetnje kroz zapadnu Tursku. Nadam se da će vam sve što sam ovde opisala pomoći u donošenju odluke da li ćete ići na sve ove izlete. Ako već letujete u Sarimsakliju iskoristite to na najbolji mogući način i obiđite ova mesta, jer sva ona u sebi nose tragove jednog Aleksandra Velikog, Kleopatre, Prijama, Ahila, lepe Jelene, apostola Jovana i Pavla, Bogorodice i … Zakoračite i vi stopama velikana iz istorije i samim tim uzdignite i sebe i svoje znanje.