LOKACIJA
Ukoliko ste odlučili da idete na letovanje u Sarimsakliju i uživate na obali Egejskog mora, napisaću vam za početak udaljenost letovališta od naših najvećih gradova. Od Novog Sada udaljeno je 1205 km, od Beograda 1150 km, od Niša 875 km; 150 km od Izmira i 170 km od Čanakkalea. Ajvalik, regionalni centar je udaljen 7 km.
POREKLO IMENA
Sarımsakli na turskom znači beli luk. Postoje tri pretpostavke o nastanku imena:
1. Na ovim prostorama je izuzetno bio rasprostranjen divlji, samonikli beli luk (i danas se susrećemo sa njim, naročito medju borovima.
2.Ime potice od kamena “sarimtrak”, kamenolom rudnik ovog kamena se nalazio u obližnjem naselju Badavut. Sarimtrak kamen se do kraja XIX veka u velikim količinama izvozio u Grčku, Italiju i Španiju, gde se koristio kao veoma trazen građevinski materijal. Kuće u centru Ayvalika su takođe izgrađene od ovog kamena, koji je veoma dobrih izolacionih mogućnosti. Sarimtrak kamen je lokalni vulkanski kamen, specifične ružicaste boje, šupljikav i vrlo mek kamen lak za obradu. Posebnost ovog kamena je osobina da nakon obrade, izlaganjem suncu njegova tvrdoća se povećava. Danas se ne koristi jer je kamenolom zaštićen zakonom i vrlo se teško dobija dozvola za vađenje ovog kamena.
3. Legenda o čobanu koji se zaljubio u plavušu, devojku iz ovih krajeva. Pošto joj otac nije dozvoljavao da se viđa sa čobanom i sakrio je u okolne maslinjake, čoban je tražio govoreći: “Sarim buralarda sakli” (tr. Sarım = moje žuto,tr.buralarda=ovde negde, tr.saklı = sakriveno)
LETOVANJE SARIMSAKLI
U zimskom periodu mesto nastanjuje oko 10.000 stanovnika, dok u letnjem periodu na ovom prostoru boravi i do 100.000 – 150.000 ljudi. Do pre 40-tak godina, sada već poznato letovalište u Turskoj “Sarimsakli” se sastojalo samo od bašta gde se lokalno stanovnistvo iz okolnih sela bavilo uzgojem povrća. U baštama se svugde mogao naći divlji beli luk, koji je ometao rast povrća i ljudi su pokušavali da ga istrebe. Po tom belom luku mesto je dobilo naziv. Tek pre oko 40 godina ovo mesto je počelo da se bavi turizmom. Glavni razlog za razvoj turizma bili su plaža i vazduh.
Plaža je jedan od razloga za turistički razvoj ovoga mesta, duga je 9 km i poznata po sitnom pesku pa je to jedan od glavnih razloga zbog kojeg se veliki broj ljudi odlučuje za letovanje u Sarimsakliju. Pesak sa plaže je nastao od kamena granita čija se nalazišta nalaze na planini Madra, na visoravani Kozak (oko 30-40 km. od Sarımsaklija), a stari naziv za ove planine je Pindasos. Osobina ovog peska je da se brzo suši i ne lepi na telo. Vazduh ove oblasti je drugi razlog za razvoj turizma u ovom mestu. Naime, vazduh je sa veoma niskim procentom vlage i visokim procentom kiseonika. Ovako kvalitetan vazduh je zastupljen zahvaljući blizini planine Ida,njenih mnogobrojnih kanjoma, borovih šuma i vetrova.lima je sredozemna, sa dugim toplim letom i kišovitim zimama.
Sarımsakli je pripadao opštini Küçükköy (Malo selo), koje se nalazi na 3 km od Sarımsakija na putu prema Ayvalıku (danas letovalište Sarimsakli pripada opstini Ayvalik). Kuçükköy uglavnom naseljavaju potomci naših zemljaka, koji su naselili ove krajeve 1912. i 1913.g. došavši ovde sa prostora Crne Gore i Sandžaka. Uglavnom su to bili muslimani koji su se zajedno sa Osmanlijskim Carstvom povukli sa Balkanskog poluostrva (porodice Rapović, Đurdjević, Kaljić, Memić, Džihić…). Danas ovde zivi treća i četvrta generacija ovih doseljenika i još uvek se održavaju običaji koje su njihovi dede i pradede poneli sa sobom (jezik, pesme, jela, obeležavanje Djurdjevdana). Osim toga zadržali su i tradicionalno gostoprimstvo iz naših krajeva. Današnja prezimena ovih porodica su sasvim različita, jer su se u Turskoj prezimena menjala nakon Ataturkovih reformi.
OKOLINA SARIMSAKLIJA
Ukoliko se odlučite za letovanje u Sarimsakliju, ovo su neke informacije o okolini.
Letovanje u Sarimsakliju obavezno iskoristite da posetite ovaj prelepi primorski gradić u egejskoj oblasti sa oko 70.000 stanovnika dobio je naziv po jednoj vrsti školjke (ayvada), koja je bila zastupljena u velikom broju u ovom zalivu.
Arheoloska istraživanja, iako nisu detaljno urađena u oblasti grada Ayvalika, dokazuju postojanje naselja jos u antičkom periodu u ovim krajevima. Danas znamo da su u okolini Ayvalıka postojala antička naselja. Naseljavanje ove oblasti vezano je za Osmanlije.
1462. g. na ostrvu Lezbos su vladalu Đenovljanii, koji su odbili da plaćaju harač od 4.000 zlatnika Osmanlijama. Ovo njihovo odbijanje izazvalo je osmanlijskog sultana Mehmet Fatiha (Osvajača) da pošalje osmanlijsku vojsku na ostrvo Lezbos i slomi otpor Đenovljana, u čemu je i uspeo nakon kratkotrajne borbe. Deo osmanlijskih vojnika ostao je da živi na ostrvu Lezbos a deo njih se nastanio u današnjem Ayvaliku, kako bi u slučaju potrebe mogli brže da reaguju.Tako da se od 1462.g. Osmanlije pojavljuju u Ayvaliku.1530. godine Ayvalik se spominje u Osmanlijskim zapisima o zamljoradnji u Anadoliji, kao deo Ayazme (Altinova), gde se uzgajala pšenica, ječam, susam, slanutak, bob, luk, beli luk, lubenice, pamuk, grožđe i naravno masline. Osim toga spominje se i stočarstvo i pčelarstvo ove oblasti.U periodu 1740-1760.g. primećeno je povećano naseljavanje grčkog stanovništva sa Lezbosa u Ayvalik (ljudi koji su bežali od zakona ili oni koji su se krili od gusarskih napada).1770.g. Osmanlijski Hasan Paša, vraćao se sa borbenog polja u Češme gde su se vodile borbe izmedju Osmanlija i Rusa. Putujući zatekla ga je noć u Ayvaliku, gde je pokucao na vrata kuće lokalnog popa Ikonomusa Demitrakelisa, koji ga je primio, ugostio i dao mu prenoćište. Hasan Paša je nastavio svoj put ka Istanbulu, a pri odlasku predstavio se svojim domaćinima i obećao im uslugu za pruženu pomoć. Pop je u dogovoru sa svojim narodom odlučio da zatraži odredjenu samostalnost za Ayvalik i taj zahtev preneo Hasan Paši u Istanbulu 1773.g Hasan Paša je održao reč i zalagao se za samostalnost Ayvalika. 1789.g. proglašena je ograničena samostalnost Ayvalika. Ova samostalnost u okviru Osmanlijskog carstva je doprinela da se ovde počnu nastanjivati bogatii Grci, umetnici, i sl. Broj stanovnika je dostigao 25.000. Izgrađena je Akademija Umetnosti sa oko 600 učenika, gde su se sakupljali naučnici, filozofi, umetnici i sl. Interesantno je da je u to vreme u maloj Aziji postojalo svega 4 akademije umetnosti a jedna od njih je bila u Ayvaliku. Osim napredovanju u nauci i kulturi, u Ayvaliku se popravlja i privreda. Maslinjaci su donosili velika bogatstva lokalnom stanovništvu. Izgrađuju se manufakturne fabrike za dobijanje maslinovog ulja, vetrenjače za mlevenja pšenice, ateljei za proizvodnju sapuna, dve bolnice, a proizvodilo se i vino. Početkom 19. veka buđenje nacionalne svesti je zahvatilo i Ayvalik.1821. započinju česte pobune grčkog stanovništva radi potpunog osamostaljivanja. 1840. g. pobuna je ugušena. Ayvalik pada pod potpunu upravu osmanlija. Oko 5000 Grka je pobeglo, a oko 3000 Grka je zarobljeno. Iako je većinsko stanovnistvo grčko, mali broj Turaka upravljao je gradom, koji bez obzira na sukobe nije izgubio ništa od svoje kulture. I dalje je vredan narod stvarao i gradio nove objekte, razvijao privredu i trgovinu.1880.g. izgrađeno je pristanište koje je olakšavalo transport robe i ljudi. Nakon toga započela su i strana ulaganja u Ayvalik (Englezi su izgradili fabriku maslinovog ulja), otvorena je štamparija, gde su se na grčkom jeziku štampale novine i časopisi. Početak 1900 tih, obeležio je Ayvalik, kao gradić sa međunarodnim značajem, kao grad gde su se osnivala francuska, italijanska, engleska i norveška društva, radi trgovine. Razvija se prerada kože, farmacija, širi se pristanište sa grčkim brodovima, otvaraju se štamparije, banke, proizvodi se i izvozi, pamuk, maslinovo ulje, sapuni, svila i dr.1914.g. u Ayvaliku je živelo 30.000 stanovnika od čega su svega 184 stanovnika bili Turci.
Na ostvru Limnos, u grčkom gradiću Mundros 30.10.1918. potpisan je sporazum o prestanku ratovanja izmedju Saveznika i Osmanlija.
Dok se Osmanlijsko carstvo raspadalo i kapituliralo, Mustafa Kemal Atatuk je započeo oslobodilački rat za nezavisnost (1919-1923). Grčka vojska je 29.05.1919. g. okupirala Ayvalik i okolinu, jer su joj saveznici obećali proširenje teritorije na račun protivničkog otomanskog carstva kao uslugu za učestvovanje u prvom svetskom ratu.
10.08.1920.g. je potpisan mirovni sporazum izmedju Atante i Osmanlijskog Carstva, kojim se Osmanlijsko Carstvo odriče svojih teritorija i prihvata kapitulaciju. Ovaj sporazum nije prihvaćen od strane mladoturskih revolucionara na čelu sa Ataturkom, pa su borbe na području Turske nastavljene. U Ayvaliku, na čelu sa komandatom Ali Çetin Kayom, mladoturci se suprotstavljaju grčkoj vojsci i konačno 15.09.1922. borbe se završavaju pobedom Ataturkove vojske.24.07.1923. godine u Lozani je potpisan mirovni sporazum, po kojem je Turska dobila današnje granice. Izvršena je razmena stanovnika: Grci iz Ayvalika prešli su da žive na teritoriji današnje Grčke, a Turci koji su ziveli na Kritu i Lesbosu nastanjuju Ayvalik. Ova razmena stanovništva je brojala oko 15.000 stanovnika. Potomci Grka koji su napustili Ayvalik u ovom periodu i danas veoma često posećuju Ayvalik, najviše zbog nostalgije ali i dobre kupovine. Turci koji su se naselili u Ayvalik su nastavili da neguju svoje navike koje su stekli živeći u Grčkoj, pa i danas njihovi potomci većinom odlično govore grčki, a posebno se grčki uticaj primećuje u načinu zivota, kulturi, tradiciji i ishrani.
U Ayvaliku je postojalo 11 grčkih crkava, vecina njih je srušena, neke čekaju renoviranje, a neke su preuređene u džamije. Sa mora Ayvalik je okružen sa 25 manjih i većih ostrva, vulkanskog porekla nastala pre oko 15-20 mil godina od vulkanske lave nakon erupcije vulkana na ostrvu Lezbos. Samo dva ostrva su naseljena. Zbog lepote pejzaža, flore i faune, 1995. godine 22 ostrva i njihova okolina, ukupno 17.900 hektara proglašena su prirodnim parkom i zastićena su zakonom. U prostoru ovog prirodnog rezervata postoji oko 750 vrsti biljaka, koje se koriste za proizvodnju lekova i za ljudsku ishranu (na ostrvima se nalaze 4 vrste endemskih biljaka, koje se u celom svetu mogu se naći samo tu). Osim biljnog pokrivača, prirodni park je poznat i po 86 vrsti retkih ptica (galebovi i flamingosi) retkim vrstama kornjača, zmija,kao i po podmorskom svetu. Naime, ovde pod morem, osim raznih vrsta riba, školjaka (pine, dagnje i sl.), morskih rakova, buba,morskih zvezdi i krastavaca, ježeva, na dubini od 60 m mogu se naći i crveni korali (gorgonija) koji su veoma retki u svetu. Zato je ronjenje u Ayvaliku veoma popularno. Biljni pokrivač okoline Ayvalika, uglavnom se sastoji od prostranih borovih šuma, maslinjaka (66% ukupnog biljnog pokrivača) i makija (mediteranska žbunasta vegetacija). U borovim šumama zastupljen je crveni bor (tipičan za mediteransko podneblje) i pinija (bor koji ima plod pinjole – vrsta pistaća). U maslinjacima oko Ayvalika ima oko 2.500.000 maslinovih stabala od kojih su najstarija ona preko 800 godina. Kao i Grci, do početka prošlog veka, i Turci u Ayvaliku se danas pretežno bave turizmom, ribarstvom i proizvodnjom maslina, maslinovog ulja i sapuna. Maslinovo ulje koje se proizvodi na ovim prostorima (oko 20.000 tona godišnje) po svetskim standardima spada u jedno od najkvalitetnijih ulja. Maslinovo ulje se proizvodi u fabrikama koje se nalaze izvan grada, gde se dobija hladno ceđeno maslinovo ulje. Danas su ove fabrike moderne i tehnologija im je puno savremenija, za razliku od onih koje su koristili Grci. One su bile uglavnom male manufakturne fabrike, a ostaci nekih od njih se mogu videti u Ayvaliku. Prepoznaćemo ih po visokim dimnjacima, a danas se one uglavnom koriste kao magacini za odlaganje robe ili su preuređene u moderne kafiće.
OSTRVO DŽUNDA
Ayvalik je mostom (dug 500 m – širine oko 5m), povezan sa ostrvom Lale (ranije je tu od sredine 19. veka bio nasip). Na ovom ostrvu se uglavnom nalaze tipiska naselja, srednja turistička i ekonomska škola, sa hotelom za praksu učenika. Ostrvo Lale je povezano mostom sa ostrvom Alibey (Džunda). Most koji povezuje ova dva ostrva je prvoizgrađeni most u Turskoj ovog tipa. Izgraddjen je 1964 g, a dug je 57 m. Ostrvo Džunda ima nekoliko naziva:
Junta = pretpostavlja se da je od latinskog naziva za razapeto jedro zbog oblika ostrva Alibey = Ali- musko ima, Bey-gospodin, po Ali Çetinkayu.
Ostrvo Džunda je za vreme Grka bilo selo, gde se stanovništvo pretežno bavilo poljoprivredom zbog plodnog zemljišta. Na grčkom ovo ostrvo se zvalo Moskonisi (u prevodu ostrvo lepih mirisa), jer se na ovom ostrvu uvek osećao miris sveže ribe, maslinovog ulja i mediteranskih aromatičnih biljaka. Na ostrvu su se ljudi bavili uzgojem pšenice, kukuruza, agruma, smokava, nara, artičoke i sl. Danas na nekoliko mesta možemo videti ostatke vetrenjača, koje su Grci koristili uz pomoć vetra za mlevenje žitarica.
Danas je ovo ostrvo poznato pre svega po dobrim ribljim restoranima, koje osim sveže ribe nude i razne salate, topla i hladna predjela od morskih plodova pripremljenih na poznatom maslinovom ulju. Najpoznatija riba je cipura i levrek. (slične oradi i zubatcu)
Ostrvo je 4. po veličini u Turskoj, sa oko 5.000 stanovnika u zimskom periodu, dok u letnjim mesecima tu boravi oko 25.000 ljudi. U centralnom delu ostrva su kuće iz 19. veka, sa tipičnom arhitekturom i nekadašnja crkva Sv.Nikole, danas muzej RAHMİ KOÇ.
Na uzvišenju iznad centra ostrva pažnju privlači renovirana vetrenjača, koju je renovirao 2007. godine Rahmi Koç.(pripadnik porodice Koç, vlasnici holding kompanija, poznati privrednici u oblasti trgovine i trasporta – Migros, Kamil Koç…) Uz vetrenjaču je biblioteka, gde su izložene knjige, vlasništvo pokojnog gospodina Nedžeta Kenta (1911-2002), koji je bio turski diplomata u Francuskoj za vreme 2.sv.rata. Poznat je bio po pomoći ugroženim Jevrejima. Izdavao im je turske pasoše i tako im obezbedio beg od nemačkih zlostavljanja. Od Izraela je dobio orden za zahvalnost. Supruga Nedžeta Kenta je bila Sevim Kent, slikar i keramičar, inače ćerka poznatog poslovnog čoveka iz Ayvalika. Njihov sin Muhtar Kent, danas radi u upravi kompanije Coca-Cola. Inače Nedžet Kent je bio je poznat kao veliki ljubitelj knjiga. U starosti je oslepeo i ostala je zapamćena njegova izjava: Nije mi žao sto ne vidim, žao mi je sto ne mogu da čitam.
ŠEJTAN SOFRA
Letovanje u Sarimsakliju iskoristite da vidite poznat vidikovac u okolini Ayvalika je Šeytan Sofra (Đavolji sto-trpeza), koje je obližnje brdo na 128 m nadmorske visine. Sa ovog vrha se pruža izuzetan pogled na okolinu Ayvalika. Odavde se vide i Kaz (Ida) planine gde je po grčkoj mitologiji boravio Paris, čuveni poznavalac ženske lepote i doneo odluku o tome koja je boginja najlepša birajući između Atine, Helene i Afrodite. Paris se tu odlučio za Afroditu, jer mu je ona kao nagradu ponudila lepu Jelenu. Ove planine su poznate kao prirodni izvor kiseonika, zbog velikog broja kanjona, ogromnih površina prekrivenim šumom i velikog broja izvora voda. Tako njihova blizina (vazdušnom linijom oko 20-tak km) utiče na kvalitet vazduha ove oblasti. Osim njih na ovdašnji vazduh utiču i velike površine borove šume (samo u oblasti Ayvalika ima oko 588 hektara), povetarac sa severa koji duva svakodnevno, cirkulacija vetra medju stenama, koje su vulkanskog porekla, bogatstvo biljnog sveta na okolnim ostrvima i veliki broj maslinjaka. U podnožju Šeytan sofre pruža se pogled na poluostrvo, na kojem se nalazi jedna napuštena kuća. Tu je bio manastir Aya Paraskevi. Ovo poluostrvo se naziva Tirmahane adasi (Ostrvo ludnica), jer se ovo mesto za vreme Grka koristilo kao bolnica za lečenje duševnih bolesti. Tadašnji lekari su utvrdili da strujanje vazduha na i šum mora po njegovim obalama pozitivno deluju na duševni mir ljudi i to se koristilo kao terapija za bolesne. Ova se “bolnica” koristila i kao treznilište. Sa Šeytan sofre se izuzetno dobro vidi panorama Ayvalika i njegove okoline, kao i manje vise skoro svih 25 ostrva koje okružuju Ayvalik sa morske strane. Pejzaž koji ovde vidimo karakterističan je po dominaciji plave i zelene boje.Najveća lepota ovog mesta je za vreme zalaska Sunca kada se pruza izuzetan pogled na okolinu obasjanu poslednjim zracima Sunca. Po staroj legendi, Đavo koga su isterali iz raja, lutao je po svetu trazeći raj na zemlji i našao ga je ovde. Tu se zadržao i napravio piknik, odlazeći ostavio je otisak svog stopala u jednoj steni, kako bi ljudi znali da je on prvi otkrio ovo mesto. To udubljenje u steni koje stvarno liči na oblik ljudskog stopala u većim srazmerima i sada se nalazi ovde obelezeno metalnim okvirom i danas se koristi kao bunar želja. Tako je ovo mesto dobilo ime Šeytan sofra. Silazeći sa Šeytan sofre sa desne strane se pruža izuzetan pogled na grčko ostrvo Lezbos, koje se u vedrim danima odlično vidi i sa plaže u Sarimsakliju. Lezbos je od turske obale udaljen oko 18 morskih milja. Ostrvo je dugo 42 km i nastanjeno sa oko 100.000 ljudi. Poznato je po toplom moru, izvorima termalnih voda i istoriji.Tu je u 6v.p.n.e živela pesnikinja Safo. Do ostrva Lezbos se moze doći trajektom za oko 1,5 sat vremena.
